Il-fjamma tħeġġeġ

Forsi ftit għajjien jew forsi qed noħlom diġà. Aktar kmieni lbieraħ rajt lil xi nies jitħaddtu madwar l-artiklu "The Eternal Flame will die daily" li ppublika sieħbi Mark Anthony Sammut, għall-ħabta tal-16:30. Ma stajtx nifhem eżatt dwar xiex kien l-argument għax il-kliem eternal flame instemgħu ġodda fil-kuntest kontemporanju tad-dibattiti politiċi... tħawwadt aktar meta fuq Facebook tfaċċa kontribut ironiku ta' Der Heckler li fakkarna fil-kanzunetta li ġġib l-istess isem.

Għadda l-ħin u filwaqt li suppost qed nikteb xi waħda mill-kitbiet li għandi nlesti fil-kors Universitarju, għażilt li naqra l-artiklu ta' Mark u nipprova nifhem. Fhimt... iżda ma fhimtx. Ħalli nispjega ruħi.

Iva s-simbolu tal-fjamma li ssellem lil dawk li waqgħu fil-gwerra huwa simbolu qawwi. Napprezza s-sentimenti li esprima Mark imma nfakkru li kif indika Charles Muscat stess, f'dokument li għalih hu stess irrefera, din hija biss fjamma ornamentali. Nemmen li s-simboloġija ta' monument erett fil-pubbliku hija sovrana u mittiefsa rrispettivament minn kull żieda dekorattiva u/jew ċerimonjali. Jidher, minn kliem Muscat stess li "minn risposta tal-Ministru għat-Trasport u l-Infrastruttura Joe Mizzi għal mistoqsija parlamentari li għamel id-Deputat Nazzjonalista Beppe Fenech Adami, il-Gvern iddeċieda li din il-fjamma tibda tinxtegħel biss bejn is-6pm u s-6am f'dik li jidher li hi miżura oħra ta' cost-cutting mill-Gvern Laburista".

L-għaġeb tiegħi għal dan il-kummentarju ta' Mark ma hux wisq dwar dan il-punt li qajjem iżda dwar il-konsistenza tal-Partit tiegħu f'dawn it-tip ta' argumenti. Filwaqt li llum tfaċċat karba għal rispett lejn il-prassi li jfakkru lil dawk fost missirijietna li taw ħajjithom għalina, sa ftit tax-xhur u snin ilu rrenja nonchalance liema bħalu. Lura fl-2009 il-Ministru tar-Riżorsi, George Pullicino kien, neħħa l-monument tas-Sette Giugno minn quddiem il-Parlament, possibilment kontra l-permessi mifthema mal-MEPA, bl-iskuża li dan kien ser jerġa jiġi nkluż fid-disinji tal-proġett ta' Piano. Għal erba' snin dan il-monument, u l-filosofija ta' ribelljoni li jirrappreżenta, spiċċaw imwarrba minn quddiem għajnejn il-massa, u sat-8 ta' Marzu 2013, l-ebda Ministru mill-Partit Nazzjonalista ma refa' ir-responsabbiltà sabiex dan il-Monument jibqà fiċ-ċentru tal-memorja ta' dan il-Pajjiż. Ovvjament ma nimmaġina l-ebda fidil tal-Partit, ironikament Nazzjonalista, li ser jipprova jfakkar mument fejn il-poplu qam sovran u sfida lill-awtorità!

Imma forsi l-vittmi tas-Sette Giugno ma ħaqqhomx rispett ukoll. Minjaf. Forsi l-bżonn li niftakru li għandna l-poter inqumu kontra l-abbuż ma ħaqqux ġieh. Fl-ittra tagħna ta' Ottubru 2009, jiena u sieħbi Derek Fenech konna staqsejna iżda bqajna mingħajr risposti! F'pajjiżi ċivilizzati l-qawma tal-poplu hija l-pedamenti tad-demokrazija. F'Malta xi nies taw kontribut sabiex jaljenaw l-memorja tagħna iżda llum qed igergru għax fjamma quddiem monument predominanti fl-intrata tal-Kapitali, ser tinżamm mixgħula tul is-siegħat mudlama biss. Iva nibqa' nitħawwad u ma nifhimx!

F'dan il-pajjiż, Partit li għadu kif ġie mgħoti l-forka mill-poplu sforz l-apatija li kellu, jażżarda jkun kritiku ta' atti li tagħhom, huwa stess kien protagonista sa ftit xhur ilu! Jiena, ningħaqad mal-bojja u ntenni tislima sħiħa lil Manwel Attard, Wenzu Dyer, Karmnu Abela, Guzeppi Bajada u vittmi oħra li ħabbew lill-Maltin, bit-tama li l-fjamma li tħeġġeġ fl-arti li ħallielna Anton Agius u artisti oħra, tibqa' tixgħel fil-qlub u tħeġġeġ rivoluzzjoni eżistenzjali.

Psewdo-artisti Maltin

"Li tgħamel huwa att kreattiv. Id-differenza li tiddistingwi lill-artist hija il-livell ta' użu tal-manwalità, idejh u kemm iħallihom liberi li jaġixxu – kemm fuq livell artistiku kif ukoll dak produttiv. Lili l-produzzjoni manwali tgħoġobni jekk toħloq, imma huwa inti li trid tfassal lingwaġġ personali u l-biċċa xogħol innifisha! Hekk kif jiġri fil-poeżija, li tlaħħam dinjiet varji permezz ta' kliem u hi kapaċi tagħti forma viżibbli lir-ruħ ta' kull oġġett, l-użu u s-sbuħija tagħhom."¹

Fil-ktieb tiegħu ta' konverżazzjonjiet ta' bil-lejl, l-awtur Marco Castoldi ntervistat minn Mauro Garofalo, jiddeskrivi l-maġija li kull artist huwa mitlub iwassal. Il-maġija li tibdel il-fakultà espressiva, f'oġġett. Il-maġija li tlaħħam ħsieb f'forma letterarja jew viżiva. Bi ftit immaġinazzjoni nifhmu wkoll li hemm referenza lejn dik il-maġija li tibdel ħsieb f'azzjoni. Fejn dak li huwa fil-kapaċità intelletwali tal-bniedem, jieħu forma, jiġi kkomunikat u allura jmiss lil ħaddieħor.

Fejn huma l-artisti Maltin? Min huma l-artisti? Anzi ħa nsaqsi lilek li, bħali, tgħid li int artist jew tgħix minn fuq l-arti: X'inhi l-arti tiegħek u lil min qed isservi? X'qed tgħid l-arti tiegħek u x'inhu l-iskop tal-eżistenza tagħha? Lil min qed tolqot?

L-artist. Min hu artist? X'jiddistingwi artist minn ħaddieħor li mhux? X'funzjoni għandu l-artist fis-soċjetà? Dawn il-mistoqsijiet ġew f'rasi hekk kif wara l-ħatra ta' Jason Micallef bħala Chairman tal-Kumitat tal-Valletta 2018 Belt Kapitali Ewropea għall-Kultura, il-gazzetta Times of Malta rrappurtat kummenti dwar din il-ħatra minn artisti li ppreferew jibqgħu anonimi. U hawn fejn nistaqsi l-ġenwinità ta' dawn il-psewdo-artisti. X'inhi l-biżà li tesponi dak li tassew temmen? Xi ħsara tista' issirlek li żżommok lura milli tgħid il-verità b'wiċċek minn quddiem? Forsi huwa minnu dak li kien qal Baudelaire "ftit huma dawk li għandhom id-don li jaraw; iżda inqas dawk li għandhom il-ħila ta' l-espressjoni".²

U din il-ħila ta' espressjoni mhix biss il-kapaċità li terfa pinzell, iċċappsu biż-żebgħa u tħabbtu ma' tila. Mhix biss il-kapaċità li twelled rima u ritmu. Li tlissen melodija mill-ifjen b'intonatura kristallina. Hija l-espressjoni li toħroġ libera mill-qalb, il-ħsieb li spiss jaħsad. L-espressjoni li taf tistona jew tweġġa' lill-għajn għażżiena iżda li taf iċċaqlaq qalb, triegħed pedament u tofroq f'żonqra maltija.

L-artist huwa dak li b'wiċċu minn quddiem, jesprimi l-anarkija fi ħsibijietu f'forom sensorjali sabiex jinstiga libertà u jċanfar jew jikkritika dak kollu li jmur kontra l-libertà tal-ħajja – mhux biss dik umana. L-artist huwa dak li jantiċipa l-ħsieb komuni, jħoss il-polz tal-poplu u jesprimih jew jindika ħsieb forsi mistur għall-massa. L-artist jitkellem meta l-massa tkun imbikkma, aljenata, imhedda jew imwerwra. U jgħamel dan biex ixerred emozzjoni li ċċaqlaq. Fi kliem Marco Castoldi, l-artist jinħall mill-irbit ta' kull konvinzjoni, poża jew pożizzjoni. L-artist huwa politiku tal-poplu. Il-psewdo-artisti Maltin li jitkellmu biss minn wara l-ħasira li ma jmurx jintgħarfu u ma jkunux mistednin għall-ftuħ tal-esibizzjoni faqgħa li jmiss, jqabbduni rritazzjoni.

Intemm dan il-ħsieb billi għal darb'oħra nikkwota lil Baudelaire li dan l-aħħar, b'xorti tajba, kelli opportunità u ċans li naqra u nixtarr siltiet mill-kitba tiegħu fil-ktieb The Painter of Modern Life and Other Essays.

"Apparti dawk il- ftit eċċezzjonijiet, waħda jew tnejn, li m'għandix għalfejn insemmi, irridu nammettu li l-maġġoranza tal-artisti ma huma xejn ħlief annimali ta' ċertu sengħa, artiġjani puri, intelletwali tal-villaġġ u mħuħ sempliċi. Il-konverżazzjonijiet tagħhom, li huma neċessarjament limitati fi ċrieki dojoq, isiru, f'kemm ili ngħidlek, insopportabbli għar-raġel tad-dinja, iċ-ċittadin spiritwali tal-univers."³ 

Nittama li aħna l-artisti Maltin inkunu għaqlin biżżejjed li naħarbu din id-deskrizzjoni b'kull ħila li għandna u b'irġulija!

---

¹ Marco Castoldi & Mauro Garofalo (2008), In pArte Morgan, Elèuthera editrice. p.23
² Charles Baudelaire (2010), Painter of Modern Life and Other Essays, Phaidon Press Limited. p.11
³ Charles Baudelaire (2010), Painter of Modern Life and Other Essays, Phaidon Press Limited. p.7

Kultura, żraben u patata

Żraben u Patata. Għajjejt. Infittex, ma nsibx. Google, Facebook, għalxejn. Fejn nista' nsib profil dettaljat taċ-ċermen il-ġdid tal-Valletta 2018? Jidher li ser tkun xi ħaġa diffiċli... Mir-reazzjonijiet li smajt, rajt u qrajt ilbieraħ f'ambiti varji, fosthom dawk kulturali, ħadt l-impressjoni li dawk li għandhom għal qalbhom il-Kultura ma tantx ħadu gost b'din il-ħatra għalkemm uħud għażlu li jkunu kawti u jgħatu ċans lis-Sur Micallef qabel jieħdu pożizzjoni. Hemm iżda min beda petizzjoni sabiex il-Prim Ministru jaħsibha darbtejn u hemm min ħareġ b'teoriji tal-fantaxjenza!

Ejja ninjoraw il-persunaġġ. X'kien il-bżonn ta' ċermen ġdid? Fuq livell prattiku, wisq nibża' li sforz dawn l-għażliet, ċertu proċessi jkollhom jerġgħu jibdew mill-ġdid. Kull diskussjoni u kull idea ikollhom jerġgħu jiġu deskritti u mfassla, għal darb' oħra, bħalma kellu jsir minħabba l-bidla tal-Ministru. Nittama li s-sena vantaġġ li għandna fil-proċess tal-kandidatura V18 ma titnaqqarx ftit ftit minħabba dan kollu.

Nistaqsi kif, wara li l-Gvern ċaħad xniehat li Micallef kien ser ikun maħtur għal din il-kariga, illum dawn ħarġu veritiera. Kien tant diffiċli li l-Gvern jaċċetta li x-xniehat kienu minnhom? Biex tkompli tfattarha, skond il-MaltaToday, wara li dalgħdu José Herrera ħabbar din il-ħatra, l-Uffiċju tal-Prim Ministru stqarr li ma kien jaf b'xejn!

Mill-istess artiklu ta' sieħbi, il-bravu ġurnalist Teodor Reljic, apprezzajt il-kumment ta' Mario de Marco –  li nittama li fi żmien qasir ikun il-kap tal-Partit Nazzjonalista – fejn, fil-kuntest tal-arkitett David Felice, identifika punti validissimi li bihom tirrikonoxxi persuna denja ta' kariga mportanti fil-Kultura:

"When I wrote a letter of appointment for David Felice, I took into consideration his experience within the cultural sector, his love for our capital city and his professional competence..."

Filwaqt li nirrikonoxxi li kull figura f'kariga hekk diffiċli tkun simpatika ma' kulħadd, nemmen li din il-ħatra tant sensittiva għandha dejjem tkun imfassla fuq il-kriterji msemmija mis-Sur De Marco – persuna li huwa stess, b'sempliċità u umiltà, dejjem wera rispett u riverenza lejn il-Kultura nġenerali. Filwaqt li nittama li Micallef ser jistinka sabiex jaqdi dawn il-kriterji, nammetti li kont narah iktar adatt għal ambjenti medjatiċi, fejn rawwem l-esperjenza vasta tiegħu u fejn anki l-Prim Ministru kien jirrikonoxxih. Nemmen ukoll li ċertu kummenti li Micallef ġieli għadda fuq facebook ma humiex mistennija minn persuna ta' kariga mportanti - biss konvint li quddiem kariga nazzjonali, mhux partiġġjana, ikun hemm rieda tajba. Nistenna bi ħġari wkoll li nisma dak li għandu xi jgħid dwar din il-ħatra. Jien bħala Belti li għandi dan it-titlu u l-kultura tant għal qalbi, nittama wkoll li jkolli ċ-ċans li inkellmu wiċċ imb'wiċċ sabiex niddiskutu flimkien bħalma għamilt ma' persuni oħra nvoluti.

Huwa mportanti li kull min ikun inkarigat minn dan il-proċess sabiħ għal Malta u anki għall-Kapitali, ikun midħla tal-Kultura nġenerali tat-tnejn li huma, ikollu mħabba sinċiera lejn dak kollu li hu Malti u Belti u iva, kompetenza professjonali fis-setturi Kulturali - setturi partikolarment sensittivi li għandhom ikunu l-ewwel fl-aġenda ta' kull pajjiż modern u ntelliġenti. Fuq kollox importanti li jħalli warajh kull rabta partiġġjana li taf ixxekklu.

F'Kultura ħajja u mhux partiġġjana, insibu l-identità tagħna u għaldaqstant insibu kull sens ta' direzzjoni. Awguri Sur Micallef. Awguri Valletta 2018.